Gwerthusiad Incwm Sylfaenol Cymru

Trosolwg

Mae cynlluniau incwm sylfaenol wedi’u treialu mewn nifer o ffyrdd ledled y byd yn y blynyddoedd diwethaf, ond y cynllun hwn yw’r mwyaf hael hyd yma. Bydd y gwerthusiad yn cynyddu ein dealltwriaeth o effaith a mecanweithiau darpariaeth incwm sylfaenol a bydd yn archwilio ystod o effeithiau iechyd a chymdeithasol y cynllun ochr yn ochr â’r effaith ar incwm, gwaith ac astudio.

Mae Llywodraeth Cymru wedi comisiynu gwerthusiad pedair blynedd o’r peilot. Dechreuodd y gwerthusiad ym mis Tachwedd 2022 a bydd yn dod i ben ym mis Tachwedd 2026. Mae’r Athro Sally Holland a David Westlake yng nghanolfan ymchwil CASCADE ym Mhrifysgol Caerdydd yn arwain y gwerthusiad, ochr yn ochr â chydweithwyr yng Ngholeg Kings Llundain, Prifysgol Rhydychen, Prifysgol Efrog, Prifysgol Northumbria, a’r Ganolfan Effaith Ddigartrefedd. Nod y gwerthusiad yw:

• Profi a yw Peilot Incwm Sylfaenol Cymru yn cael effaith ar y canlyniadau a fwriadwyd ac amcangyfrif faint o effaith mae’n ei gael.
• Deall sut a pham y mae Peilot Incwm Sylfaenol Cymru yn gweithio, ar gyfer pwy ac o dan ba amgylchiadau.
• Nodi, mesur a gwerthfawrogi costau a chanlyniadau Peilot Incwm Sylfaenol Cymru i gyfrifo ei gost-effeithiolrwydd.

Mae gan y gwerthusiad bum pecyn gwaith:

Pecyn gwaith	Trosolwg	Arwain
(1)   Cydgynhyrchiad	Bydd y tîm yn ymgynghori’n rheolaidd â grŵp  o bobl ifanc sydd â phrofiad o ofal i lywio dyluniad a dulliau’r gwerthusiad, dehongli’r canfyddiadau, a datblygu argymhellion.	Yr Athro Sally Holland ym Mhrifysgol Caerdydd.
(2)   Gwella theori	Bydd damcaniaeth yn cael ei datblygu i ddisgrifio sut, pam, ac ar gyfer pwy mae’r peilot yn gweithio. Bydd y theori yn seiliedig ar y llenyddiaeth a’r data a gesglir mewn pecynnau gwaith 3-5.	David Westlake ym Mhrifysgol Caerdydd.
(3)   Gwerthuso effaith	Bydd hyn yn gwerthuso effaith y peilot ar y canlyniadau a fwriadwyd. Defnyddir data arolygu a gweinyddol i gymharu canlyniadau i bobl ifanc sy’n gymwys ar gyfer y cynllun peilot gyda phobl ifanc sy’n troi’n 18 y flwyddyn ganlynol.	Yr Athro Michael Sanders yng Ngholeg y Brenin Llundain.
(4)   Gweithredu a gwerthuso prosesau	Bydd hyn yn archwilio sut mae’r peilot wedi cael ei weithredu, ei brofi, a’i integreiddio i fathau eraill o gymorth i’r rhai sy’n gadael gofal yng Nghymru. Bydd yn defnyddio cyfweliadau ac arsylwadau gyda phobl ifanc a’u cefnogwyr oedolion enwebedig, grwpiau ffocws gyda gweithwyr proffesiynol, a data gweinyddol.	David Westlake a Dr Louise Roberts ym Mhrifysgol Caerdydd.
(5)   Gwerthusiad economaidd	Bydd hyn yn nodi, mesur a gwerthfawrogi costau a chanlyniadau’r peilot. Bydd yn defnyddio data arolwg a gweinyddol.	Dr Elizabeth-Ann Schroeder ym Mhrifysgol Rhydychen.

Gweithgareddau a Dulliau

Mae hwn yn werthusiad mawr a chymhleth. Mae ein cynllun cyffredinol yn werthusiad lled-arbrofol ar gyfer effaith a gwerth am arian, a chanddo werthusiad gweithredu a phroses aml-ddull. Mae’r gwerthusiad yn defnyddio cyfres o ddulliau lled-arbrofol, a fydd yn galluogi triongli rhwng amrywiol ffynonellau data. Drwy hyn, ein nod yw darparu cyfrif cadarn o’r gwahaniaeth y mae Incwm Sylfaenol yn ei wneud i’r rhai sy’n gadael gofal yng Nghymru.

Mae ein gwerthusiad wedi’i strwythuro o amgylch y pum pecyn gwaith canlynol:

1. Cyd-gynhyrchu
2. Gwella theori
3. Gwerthuso effaith a datblygu fframwaith cysylltu data
4. Gweithredu a gwerthuso prosesau
5. Gwerthusiad economaidd

Canfyddiadau

Bydd canfyddiadau’r gwerthusiad yn adrodd ar  weithredu, effaith a chost-effeithiolrwydd Peilot Incwm Sylfaenol Cymru ac yn llywio polisi incwm sylfaenol ledled y byd.

Mae ein hadroddiad interim bellach wedi’i gyhoeddi a gellir ei weld ar wefan Llywodraeth Cymru

Mae’r Prosiect hwn yn mynd rhagddo