Gall diffyg ymddiriedaeth atal rhieni a gweithwyr cymdeithasol rhag cydweithio i ddiogelu plant. Mae ymchwil newydd i’r defnydd o eiriolaeth rhieni yn awgrymu datrysiad.
Gall prosesau amddiffyn plant fod yn llethol i lawer o deuluoedd, gan adael rhieni yn aml yn teimlo nad oes ganddynt lais mewn penderfyniadau am eu plant. Mae cyflawni’r canlyniad y cynlluniwyd gwasanaethau gofal cymdeithasol plant ar ei gyfer – cadw plant yn ddiogel – yn haws pan fydd rhieni a gweithwyr cymdeithasol yn cydweithio mewn ysbryd o ymddiriedaeth a chyd-ddealltwriaeth. Yr hyn sy’n aml yn atal hyn rhag digwydd yw ofnau ar y ddwy ochr. Mae rhieni’n poeni y bydd eu plant yn cael eu cymryd oddi arnyn nhw ac mae gan weithwyr cymdeithasol bryderon y gallai plant gael eu niweidio.
Ateb posibl i hyn fyddai defnyddio Eiriolwyr Rhieni (PAs), lle mae cyfryngwr yn gweithio gyda’r ddwy ochr i sicrhau ysbryd o gydweithredu a dealltwriaeth, yn enwedig annog a grymuso rhieni i gymryd rhan weithredol mewn prosesau amddiffyn plant. Mae Eiriolwyr Rhieni yno i sicrhau bod lleisiau rhieni’n cael eu clywed a’u parchu, ac i weithio tuag at well perthynas â gweithwyr cymdeithasol. Mae ymchwil yng Nghymru wedi edrych ar ba mor effeithiol ydyn nhw o ran cyflawni’r nodau hyn.
Yr Ymchwil
Gwerthusodd yr astudiaeth eiriolaeth rhieni ar draws tri rhanbarth yng Nghymru. Roedd dau ranbarth yn defnyddio eiriolwyr proffesiynol, tra bod un yn defnyddio eiriolwyr cymheiriaid. Mae eiriolwyr proffesiynol yn darparu cymorth annibynnol heb o reidrwydd fod â phrofiad personol yn y system amddiffyn plant, tra bod eiriolwyr cymheiriaid yn rhieni sydd â phrofiad personol o’r system amddiffyn plant ac yn gallu helpu eraill i’w llywio.
Cynhaliodd ymchwilwyr gyfweliadau, grwpiau ffocws ac arolygon gyda rhieni, eiriolwyr a gweithwyr cymdeithasol i archwilio sut mae eiriolaeth yn gwella ymgysylltiad.
Tabl [1]: Dosbarthu Cyfweliadau ar draws rhanddeiliaid ac Astudiaethau Achos
| Grŵp Rhanddeiliaid | Astudiaeth Achos 1 – Eiriolaeth Broffesiynol | Astudiaeth Achos 2 – Eiriolaeth Broffesiynol | Astudiaeth Achos 3 - Eiriolaeth gan Gyfoedion | Cyfanswm |
|---|---|---|---|---|
| Rhieni | 5 | 3 | 4 | 12 |
| Eiriolwyr Rhieni | 4 | 7 | 6 | 17 |
| Gweithwyr Proffesiynol | 12 | 10 | 7 | 29 |
| Cyfanswm | 21 | 20 | 17 | 58 |
Canfyddiadau
Pa fath o eiriolaeth sy’n gweithio orau?
Mae’r ddau fath o eiriolwr yn cynnig manteision ac anfanteision. Oherwydd eu bod wedi profi proses amddiffyn plant, mae cael eiriolwr cymheiriaid yn golygu bod gan rieni rywun yno sy’n gwybod beth maen nhw’n mynd drwyddo ac sy’n deall sut y gallent fod yn teimlo. Fodd bynnag, mae rhywfaint o risg i’r eiriolwr cymheiriaid, a allai brofi trawma mechnïol. Felly, mae goruchwyliaeth a chymorth myfyriol da yn arbennig o bwysig i eiriolwyr cymheiriaid.
Ar y llaw arall, mae gan eiriolwyr proffesiynol wybodaeth arbenigol am brosesau a pholisïau, ond yr hyn sydd ei angen arnynt yn aml yw profiad personol mewn prosesau amddiffyn plant. Gall hyn lesteirio meithrin ymddiriedaeth a pherthynas â rhieni, a all eu gweld fel gweithiwr proffesiynol arall.
Meithrin perthnasoedd a gwell cydweithio a chyfathrebu
Mae’r ymchwil yn amlygu sut roedd rhieni a gweithwyr proffesiynol yn gweld Eiriolwyr Rhieni yn ganolog i wella perthnasoedd rhwng y ddwy ochr. Roedd Eiriolwyr Rhieni yn gweithredu fel ‘pontydd’ rhwng rhieni a gweithwyr proffesiynol eraill, gan annog rhieni i ymgysylltu â gweithwyr cymdeithasol.
Mae sicrhau bod rhieni’n teimlo eu bod yn cael eu clywed a’u gwerthfawrogi o fewn prosesau amddiffyn plant yn agwedd allweddol o eiriolaeth rhieni. Elfen graidd o gyfiawnder gweithdrefnol yw rhieni’n teimlo eu bod yn cael dweud eu dweud mewn penderfyniadau, yn gallu lleisio’u barn mewn cyfarfodydd gyda gweithwyr gofal cymdeithasol proffesiynol plant a bod gweithwyr proffesiynol yn cymryd eu barn o ddifrif. Mae eiriolwyr rhieni yn hwyluso hyn trwy wrando ar brofiadau rhieni a’u dilysu, er mwyn helpu i feithrin ymdeimlad o hyder a gollir weithiau yn eu rhyngweithio â gwasanaethau plant.
Chwaraeodd Eiriolwyr Rhieni rôl hanfodol wrth bontio bylchau cyfathrebu, gan drosi terminoleg gymhleth gwasanaethau cymdeithasol i iaith sy’n fwy hygyrch i rieni. Roeddent hefyd yn annog gweithwyr cymdeithasol i gydymffurfio â gofynion i sicrhau bod dogfennau ac adroddiadau ar gael ymhell cyn cyfarfodydd allweddol lles plant, gan gynnwys cynadleddau amddiffyn plant. Roedd Eiriolwyr Rhieni yn helpu rhieni i ddeall rolau gweithwyr cymdeithasol a’r pryderon a godwyd am eu plant, gan eu galluogi i fynd i’r afael â’r materion hyn yn fwy effeithiol.
Heriau
Roedd dryswch ynghylch rôl yr Eiriolwyr Rhieni yn y gwasanaethau cymdeithasol weithiau’n creu camddealltwriaeth gyda gweithwyr proffesiynol, ond gellir mynd i’r afael â hyn gydag eiriolwyr yn cynnal ffiniau clir o amgylch cwmpas eu rolau a gwasanaethau’n darparu gwell hyfforddiant i eiriolwyr a gweithwyr cymdeithasol.
Amlygwyd pwysigrwydd cynnal ffiniau rhwng eiriolwyr a rhieni yn y data hefyd. Roedd hyn yn arbennig o bwysig i eiriolwyr cymheiriaid, yr oedd angen iddynt gydbwyso rôl lai ffurfiol (oedd â manteision clir i rieni) â’r manteision amddiffynnol o gynnal ffiniau proffesiynol o gwmpas pan oeddent ar gael.
Mae cyllid cyfyngedig ar gyfer gwasanaethau eiriolaeth rhieni yn bygwth eu cynaliadwyedd. Yn aml, mae gan sefydliadau sy’n rhedeg gwasanaethau eiriolaeth yn y DU gyllid tymor byr, sy’n cael effaith ar recriwtio a chadw eiriolwyr rhieni. Gall hyn ei gwneud hi’n anodd i eiriolwyr rhieni sefydlu a chynnal perthnasoedd o ymddiriedaeth gyda rhieni.
Y Casgliad
Yn gyffredinol, mae canfyddiadau’r astudiaeth hon yn creu dadl gymhellol dros fanteision darparu naill ai eiriolwr cymheiriaid neu eiriolwr proffesiynol i rieni. Ymhlith y manteision mae:
- rhieni yn teimlo eu bod yn cael eu clywed a mwy o gefnogaeth
- gwell cyfathrebu a pherthynas rhwng rhieni a gweithwyr cymdeithasol
- rhieni’n teimlo eu bod wedi’u harfogi’n well i lywio’r broses amddiffyn plant gymhleth oherwydd y canllawiau ymarferol a ddarparwyd gan eiriolwyr
Gyda chyfranogiad Eiriolwyr Rhieni, mae rhieni’n teimlo eu bod wedi’u grymuso i chwarae rhan fwy ystyrlon mewn penderfyniadau a wneir am eu teulu ac i gymryd y camau sydd eu hangen i atal rhag gwaethygu, a all fel arall arwain at wahanu teuluoedd. Yn y pen draw, y plant hynny y mae eu rhieni’n cael eu cefnogi i ymgysylltu â’r gwasanaethau cymdeithasol fydd yn elwa fwyaf.