bGweithio gyda Phlant sydd â Phrofiad o Esgeulustod

Esgeulustod yw’r rheswm mwyaf cyffredin i blentyn fod ar gynllun amddiffyn plant yn y DU – yn 2021 roedd hyn yn cyfateb i dros 27,000 o blant (NSPCC, 2022). Canfuwyd bod esgeulustod yn gyffredin mewn tri chwarter o adolygiadau achosion plant sy’n ymwneud â marwolaeth neu niwed difrifol i blant, ac mae hanner yr holl blant sy’n destun cynllun amddiffyn plant neu sydd ar gofrestr amddiffyn plant yn y DU yn ei brofi. NSPCC, 2021). Ond er gwaethaf ei gyffredinrwydd parhaus, mae ymateb i esgeulustod mewn modd amserol sy’n rhoi’r cymorth sydd ei angen ar blant yn dal i fod yn dasg gymhleth a heriol ar gyfer ymarfer. Pwysleisir yr heriau hyn yn Adroddiad Blynyddol y Panel Adolygu Ymarfer Amddiffyn Plant,, a gyhoeddwyd yn ddiweddar, sy’n tynnu sylw at natur gymhleth esgeulustod ac yn codi cwestiynau am ein gallu i ymateb iddo’n effeithiol yn ymarferol wrth gefnogi plant a’u teuluoedd. 

Er ein bod yn gyfarwydd ag arwyddocâd esgeulustod ym maes diogelu, ei oruchafiaeth mewn ymyriadau plant mewn angen ac amddiffyn plant, a’r gwersi parhaus a gynigir mewn adolygiadau proffil uchel i farwolaethau plant, mae esgeulustod yn parhau i fod yn heriol i’w nodi a’i gysyniadu. Gellir deall esgeulustod yn ei ystyr ehangaf fel diffyg diwallu anghenion plentyn yn ddigonol. Ar wahân i’r diffiniad eanghwn, mae diffiniadau culach mewn cyd-destunau cyfreithiol, polisi a sefydliadol (Daniel et al. 2014). Mae esgeulustod yn gysyniadol gymhleth gan ei fod yn newid dros amser, gofod a chyd-destunau diwylliannol, sy’n ei wneud yn fwy heriol i ddosbarthu o’i gymharu â mathau eraill o gamdriniaeth megis cam-drin corfforol neu rywiol.

Mae ein dealltwriaeth yn aml wedi’i gwreiddio i’n canfyddiadau unigol o esgeulustod, megis ein profiadau o fod yn rhiant, magu plant ein hunain, hyfforddiant proffesiynol, profiadau personol a phroffesiynol, ein hymwybyddiaeth a’n cydnabyddiaeth o anghydraddoldebau a thlodi, a thueddiadau diwylliannol. Mae’r pwyntiau hyn yn hanfodol ar gyfer datgloi mynediad at adnoddau prin, gan fod ein dealltwriaeth yn sail i’n gallu i fynegi pryderon yn effeithiol, ac yn ein galluogi i ddangos tystiolaeth glir o lefelau niwed (neu risg o niwed) yn unol â throthwyon awdurdodau lleol ar gyfer ymyrraeth. Mae hefyd yn llawer mwy heriol ceisio rhoi tystiolaeth o absenoldeb neu ddiffyg rhywbeth yng ngofal plentyn, yn hytrach na nodi gweithred fwriadol megis cosb gorfforol. Gall ein canfyddiadau o esgeulustod ei gwneud yn fwyfwy anodd dosbarthu pryderon, ac yn aml gallant greu rhwystrau i ymarferwyr o ran adnabod esgeulustod cyn gynted â phosibl. Mae hyn yn golygu ei bod yn anoddach cael y cymorth cywir i deuluoedd, gan fynd i’r afael â materion cyn iddynt waethygu a dod yn argyfyngus, fel y pwysleisiwyd yn yr adolygiad diweddar o Ofal Cymdeithasol Plant (MacAlister, 2022).

Mae arfer rhyngbroffesiynol wedi cael ei gydnabod ers tro fel her sylweddol a pharhaus ar draws yr holl leoliadau gwaith cymdeithasol. Rôl asiantaeth, cylch gwaith, ffrwd ariannu, disgwrs, iaith, hyd yn oed dealltwriaeth sefydliadol ac unigol o’r hyn y mae cydweithio yn ei olygu – maent oll yn uno i greu amgylchedd perffaith ar gyfer camddealltwriaeth a cham-gyfathrebu.  Pan fydd gofyn i ni gydweithio ar draws ffiniau sefydliadol yng nghyd-destun ymarfer esgeuluso, mae cymhlethdodau’n dwysáu yn y frwydr dros sicrhau cyd-ddealltwriaeth. Gall hyn fod mewn perthynas â diffinio esgeulustod, deall esgeulustod yng nghyd-destun tlodi, derbyn a phrosesu pryderon am blant, cofnodi gwybodaeth yn glir ac yn gywir, cynnal dadansoddiad, a gweithredu ar benderfyniadau aml-asiantaethol sydd i gyd yn heriau cyfredol ar gyfer ymarfer (Dickens, et al. 2021), a phob un ohonynt yn gofyn am sgiliau a dulliau a rennir ar gyfer ymatebion effeithiol.

Y mis hwn cyhoeddir canllaw arfer da newydd Coram BAAF ar ‘weithio gyda phlant sydd wedi profi esgeulustod’ a ysgrifennwyd gan Dr Victoria Sharley a’r Athro Alyson Rees, sydd i’w groesawu, Mae’r canllaw ymarfer yn darparu strategaethau hygyrch, awdurdodol a defnyddiol gyda’r nod o gefnogi ymarferwyr sydd wedi’u lleoli mewn amrywiaeth o leoliadau, i weithio gyda phlant yr effeithir arnynt gan esgeulustod. Mae’r canllaw ymarfer wedi’i ysgrifennu mewn Saesneg clir a’i fwriad yw bod yn adnodd ‘mynd ato’ i bobl sy’n cefnogi plant y mae esgeulustod yn effeithio arnynt. Mae’n cynnwys astudiaethau achos ‘bywyd go iawn’ ym mhob pennod a ysgrifennwyd gan ymarferwyr, rheolwyr a gofalwyr profiadol sy’n dymuno rhannu eu gwybodaeth a’u profiadau o weithio’n effeithiol gydag esgeulustod mewn amrywiaeth o leoliadau, ac ar wahanol adegau wrth ddarparu gwasanaethau statudol.

Mae’r canllaw arfer da yn codi cwestiynau fel ‘pam mae’r math mwyaf cyffredin o gam-drin plant mor anodd i ymateb iddo yn ymarferol?’, ‘beth yw’r heriau cyffredin a brofir wrth nodi a rhoi tystiolaeth o esgeulustod?’, ‘sut gallwn ni sicrhau bod plant a gofalwyr yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt?’, a ‘sut gallwn gydweithio’n fwy effeithiol ar draws ffiniau sefydliadol i sicrhau bod plant yn cael eu diogelu’n effeithiol ac yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt cyn gynted â phosibl?’. Mae’r canllaw yn dechrau gyda nodi esgeulustod yn gynnar pan fo plant yn byw gyda’u rhieni biolegol neu aelodau o’u teulu, gan ganolbwyntio ar ddeall esgeulustod fel cysyniad, asesiad, ymyrraeth, a phwysigrwydd ymarfer aml-asiantaethol a gweithio ar draws gwasanaethau. Yna mae’n cynnig negeseuon ac arweiniad ar sut i weithio’n effeithiol gyda phlant sy’n derbyn cymorth i wella ar ôl trawma esgeulustod, plant a allai dderbyn gofal gan ffrindiau, aelodau o’r teulu, gofalwyr maeth, mewn gofal preswyl, neu blant sydd wedi’u mabwysiadu. Mae pob un o benodau’r canllaw yn cloi gyda negeseuon allweddol a mewnwelediadau sy’n nodi enghreifftiau o’r hyn y canfuwyd ei fod yn gweithio’n dda yn ymarferol, ynghyd â syniadau a gweithgareddau i’w defnyddio mewn goruchwyliaeth fyfyriol.

Mae’r llyfr bellach ar gael i’w brynu drwy siop lyfrau Coram BAAF. Os hoffech chi wrando ar gyfweliad byr gyda’r awduron yn trafod y llyfr, gallwch wneud hynny yma: Ffrydio pennod y Cyfweliad gyda’r Awduron, Victoria Sharley ac Alyson Rees gan bodlediadau CoramBAAF | Gwrandewch ar-lein am ddim ar SoundCloud